De Theory of Mind-theorie werd in de jaren tachtig van de vorige eeuw bedacht door Simon Baren-Cohen, Alan Leslie en Uta Frith. Volgens deze onderzoekers ontwikkelen autisten een gebrekkige ‘theorie’ over de werking van de ‘mind’, waardoor ze moeite hebben om het innerlijk – gedachten, emoties – van zichzelf en van de ander te begrijpen en ze dus niet altijd op een gepaste manier reageren.
Hoewel er de laatste jaren kritiek op deze theorie is geuit en hij door sommige mensen als volledig achterhaald wordt beschouwd, wordt hij nog steeds gebruikt om het eerste criterium van de DSM-5 te onderbouwen, namelijk dat er bij autisme sprake is van blijvende tekorten in sociale communicatie en sociale interactie.
TOM versie 2.0
Lange tijd kon ik me niet voorstellen dat ik autisme had, omdat ik volgens mij wel degelijk besef wat er in mijn innerlijk omgaat en ik me eerder te veel dan te weinig inleef in een ander. Toen ik dit bij mijn psycholoog aankaartte, legde ze uit dat er een versie 2.0 is van de TOM-theorie, die verschil maakt tussen een aangeboren TOM bij mensen zonder autisme, die de ander intuïtief zouden aanvoelen, en een aangeleerde TOM bij mensen met autisme, die sociale situaties zouden analyseren en daardoor leren om adequaat te reageren.
Volgens deze versie hebben oudere autisten over het algemeen minder problemen met hun TOM dan kinderen, omdat zij met de jaren een interne database hebben aangelegd voor sociaal verkeer. Dit geldt overigens niet voor alle mensen met autisme, sommigen blijven hun hele leven moeite houden om zich in te leven in de ander, maar voor mezelf kon ik dit wel plaatsen.
Het verklaarde waarom ik als kind en puber geregeld verzeild raakte in situaties waarin ik weliswaar aanvoelde dat ik verkeerd had gereageerd, maar geen idee had wat ik verkeerd had gedaan, terwijl ik me als volwassene veel minder vaak opgelaten voelde in gezelschap. Toch bleef ik het gevoel houden dat er hiaten zaten in de TOM-theorie, al kon ik niet uitleggen waar precies. Dat kwartje viel pas toen ik las over het dubbele empathieprobleem.
Dubbele empathie
De Britse socioloog en psycholoog Damian Milton ontwikkelde in 2012 de theorie van het dubbelde empathieprobleem. Volgens deze theorie zijn mensen geneigd om de gedachten en emoties van andere mensen te interpreteren aan de hand van hun eigen gedachten en emoties. Dat doen zowel neurotypische – niet autistische – als neurodivergente – autistische – mensen.
Volgens Milton is de sociale werkelijkheid geen vooraf vaststaand gegeven, maar een realiteit die wordt geconstrueerd door de deelnemers aan een sociale situatie, waarbij iedere deelnemer zijn eigen interpretatie van die werkelijkheid meeneemt in de situatie.
Milton verzet zich tegen het idee dat er sprake zou zijn van een tekort in de TOM bij mensen met autisme. Volgens hem kunnen neurologische verschillen tussen neurotypische en neurodivergente mensen weliswaar leiden tot verschillen in de manier waarop zij de sociale werkelijkheid ervaren, maar dat wil niet zeggen dat er bij neurodivergente, autistische, mensen sprake is van een tekort, enkel omdat hun interpretatie van de sociale werkelijkheid wordt vergeleken met de interpretatie van neurotypici, die als norm wordt beschouwd.
Oftewel: Milton vindt het onterecht dat alleen vanwege het feit dat de sociale lay-out van de wereld is opgesteld door mensen zonder autisme, hun manier van empathie tonen als normaal wordt beschouwd en die van autisten als afwijkend.
Neurotypische cultuur
Daarnaast is het volgens Milton zo dat mensen met autisme over het algemeen meer moeite doen om de werkelijkheid van mensen zonder autisme te begrijpen, dan andersom, omdat autisten moeten zien te overleven in een neurotypische cultuur, terwijl niet autistische mensen leven in een op hun leest geschoeide maatschappij, waardoor zij minder noodzaak voelen om de ‘theorie’ van de autistische ‘mind’ te begrijpen.
Dat zet de TOM versie 2.0 ook in een ander licht. Volgens mij hebben autistische mensen namelijk wel degelijk een aangeboren TOM, maar wel een die is gebaseerd op hun eigen, neurodivergente, werkelijkheid. En, zoals Milton aangeeft, die is misschien wel anders, maar zeker niet minder dan de neurotypische versie.
Anders is ook normaal 
Geef een reactie