Wat is autisme?

Een blog over autisme kan niet zonder basisuitleg over wat autisme is. Hieronder zal ik zowel de officiële diagnosecriteria geven als de kenmerken van autisme in de praktijk.

Volgens de DSM-5, het Amerikaanse handboek voor psychische stoornissen, moet je om de diagnose autisme te krijgen voldoen aan de volgende kenmerken:

Als eerste moet er sprake zijn van blijvende tekorten in de sociale communicatie en interactie op drie gebieden, namelijk:

• tekorten op het gebied van sociaal-emotionele wederkerigheid
• tekorten op het gebied van non-verbale communicatie
• tekorten op het gebied van het aangaan en onderhouden van relaties

Daarnaast moet er sprake zijn van minstens twee van de volgende vier kenmerken:

• stereotiepe spraak of bewegingen of stereotiep gebruik van voorwerpen
• hardnekkig vasthouden aan routines of rituelen
• beperkte, gefixeerde interesses
• over- of ondergevoeligheid voor zintuiglijke prikkels

Verder is belangrijk dat de symptomen:

• aanwezig zijn sinds de vroegste kindertijd (al kan het zijn dat ze pas later worden onderkend, bijvoorbeeld omdat compensatiestrategieën niet meer werken)
• klinisch significante lijdensdruk veroorzaken of beperkingen op sociaal gebied, op werk of school, of op andere belangrijke levensgebieden

En als laatste: de problemen kunnen niet worden verklaard doordat er sprake is van een verstandelijke beperking of een algemene ontwikkelingsvertraging.

Tot zover de officiële omschrijving, dit is waar de specialisten naar kijken in het diagnosetraject. Maar wat merk je nu van autisme in de praktijk?

30 kenmerken van autisme

Iemand met autisme kan:

• moeite hebben met communiceren
• moeite hebben om zich in een ander in te leven
• moeite hebben om sociale situaties te begrijpen
• moeite hebben met figuurlijk taalgebruik zoals spreekwoorden
• moeite hebben om tussen de regels door te lezen
• moeite hebben om lichaamstaal te begrijpen
• moeite hebben met veranderingen
• moeite hebben om op een passende manier te reageren op emoties
• moeite hebben om op de ander af te stemmen in een gesprek
• moeite hebben om oogcontact te maken
• moeite hebben om met de juiste intonatie te praten of op een passend volume
• moeite hebben om over koetjes en kalfjes te praten
• moeite hebben om het overzicht te bewaren
• moeite hebben om een agenda bij te houden of om zich aan die agenda te houden
• star vasthouden aan routines
• perfectionistisch zijn
• beperkte eenzijdige interesses hebben
• een onhandige motoriek hebben
• wiegen of flapperen bij spanning
• over- of ondergevoelig zijn voor bepaalde prikkels

Maar iemand met autisme kan ook:

• een hyperfocus hebben voor dingen die hem of haar interesseren
• een beelddenker zijn
• goed patronen herkennen
• goed analyseren
• leergierig zijn
• eerlijk en loyaal zijn
• goed planmatig en stapsgewijs werken
• oog hebben voor details
• nauwkeurig werken
• out of the box denken

Belangrijk is dat je je realiseert dat autisme een spectrumstoornis is. Dat wil zeggen dat er een grote verscheidenheid aan symptomen is die in meer of mindere mate bij iemand met autisme voor kunnen komen.

Niemand heeft alle kenmerken en het is ook niet zo dat iedereen in dezelfde mate last heeft van bepaalde kenmerken.

Dat is ook de reden dat je niet kunt spreken van dé autist. Wat voor de één een kracht is, betekent voor de ander juist een uitdaging. Zo kan het volgen van een planning de ene autist houvast geven, terwijl een ander juist een punthoofd krijgt van zijn agenda. En waar de een doodongelukkig wordt van een dagje pretpark, komt een ander juist tot rust door een ritje in een achtbaan. Daarnaast spelen, zeker bij oudere autisten, compensatiestrategieën een rol.

Dat zijn aangeleerde strategieën om bepaalde symptomen te compenseren waar personen met autisme last van kunnen hebben. Daardoor lijken autistische kenmerken soms compleet verdwenen, tot er een situatie ontstaat waarin het compenseren niet meer lukt. Ik kan zelf bijvoorbeeld prima oogcontact maken, maar als het gesprek emotioneel wordt, blijven mijn ogen hangen in je haar.